Karol Bunsch Imiennik 2 9/10

Druga część Imiennika, Miecz I Pastorał, to najbardziej ponura i depresyjna, ale może i najlepsza powieść z całego cyklu piastowskiego. Inaczej - byłaby na pewno najlepsza, gdyby nie swoiste kunktatorstwo fabularne Bunscha, a którym słów parę poniżej.



Drugi tom powieści zaczyna się największym triumfem Bolesława - dzięki perfekcyjnie prowadzonej polityce międzynarodowej (w konflikcie cesarstwo-papiestwo, postawił na papieża) Śmiały otrzymuje z Rzymu koronę. Polska ma drugiego króla.
Niestety, narasta konflikt z biskupem Stanisławem. Napędzany jest on ambicją obu polityków (tak można obu określić) - Bolesław rości sobie prawa królewskie, biskup krakowski głosi o prymacie prawa kościelnego nad świeckim. Spór podsycają knowania podłego Wolkmara, podburzającego Stanisława przeciw królowi.
Prawdziwą katastrofą okazuje się jednak wyprawa kijowska Śmiałego. Mimo zwycięstwa militarnego (bitwa pod Teterewem) i sukcesu politycznego - osadzenia zależnego od siebie Izasława na tronie, wszystko obraca się przeciw królowi. W kraju narasta poruszenie, podburzane przez niechętnych władcy wielmożów. Do oddziałów polskich na wschodzie dobiegają alarmujące pogłoski o buntach i niepokojach. Tymczasem Bolesław nie ogłasza powrotu.
W trosce o najbliższych i o swe mienie wojowie zaczynają masowo wracać do Polski (pisząc dzisiejszym językiem - dezerterować). Nagle okazuje się, że zagrożony jest bezpieczny powrót króla przez, de facto, podbitą, Ruś.
Bolesław wraca samotnie, tylko z najbliższymi sobie Domanem i Nawojem, a w kraju zaczyna okrutnie i brutalnie mścić się na zbiegłych. Szerzą się wyroki śmierci, zabory mienia i hańba rodzin. Przeciw królowi stają zbuntowani wielmożowie pod wodzą palatyna Sieciecha. Głową buntu jest jednak krakowski biskup, który w apogeum konfliktu rzuca na Śmiałego klątwę.
Reszta jest historią - rozsieczenie biskupa, ucieczka Bolesława na Węgry, jego rychła śmierć i wisząca nad całym jego rodem klątwa Stanisława.


Historia opowiedziana przez Bunscha jest ponura, mroczna, i depresyjna. Napisana jest jednak wspaniale - nie sposób oderwać się od lektury. Dramatyczne wydarzenia historyczne, wielka bitwa, knowania spiskowców, walka wywiadów, tragiczne uczucia bohaterów, dramatyczny spór osobowości - w "Imienniku" jest wszystko. Na dodatek Bunsch literacko jest w szczytowej formie.
Dlaczego zatem "tylko" 9/10  i skąd zarzuty o kunktatorstwo ? Otóż Autor nie potrafi się zdecydować, po której stronie stoi w gigantycznym sporze, będącym treścią powieści. Owszem, co do zasady stoi on po stronie władzy państwowej, po stronie Śmiałego. Ale z drugiej wybiela on Stanisława do absurdu. Fałszywy cud mający poprzez majątkowe roszczenia biskupa ? Sfałszowana bulla arcybiskupia ? Faktyczne osłabienie kraju bezzasadnym buntem ? Stanisław nic nie wie, niczego się nie domyśla, przedstawiany jest niczym święta naiwność, może trochę zbyt krnąbrna i dumna, ale zasadniczo prawa i szlachetna. Za wszystko odpowiada demoniczny Wolkmar (oczywiście Niemiec) oraz, po jego śmierci, przyboczny Flaubert (no jasne, też Niemiec).
Na dodatek Bunsch z zapałem prostaczka bożego zaczyna opisywać"cuda" po śmierci biskupa, mające uzasadnić klęskę Bolesława.
Patrząc historycznie, należy trochę usprawiedliwić Autora - powieść powstawała w okresie socrealizmu (Bunsch ućkał w niej nawet, dla świętego spokoju chyba, kilka niezbyt historycznie przekonujących motywów o "prostym ludzie" będącym zawsze z królem przeciw możnowładcą). Ówczesna władza państwowa toczyła realną walkę z polskim Kościołem, ostry atak na "zdrajcę" Stanisława wspierałby komunistów w tej walce, czego Bunsch widocznie chciał uniknąć. Słuszne to i szlachetne, niemniej dziś czyta się te wybielające zdradzieckiego biskupa momenty z narastającą irytacją.
Koniec końców pozycja i tak jednak jest wspaniała. nie mogę się doczekać kolejnego tomu - "Przekleństwo" opisującego tragiczne losy wygnanego wraz z ojcem syna królewskiego Mieszka.